آشنایی با هنر نقاشی روی سفال

نگاهی به هنر نقاشی روی سفال و سرگذشت آن …

هنگامی که فنجان های گلی در کوره پخت می شود و تبدیل به فنجان های سفالی می شود، برای تزیین کردن آن از رنگ، لعاب یا لکه سفالی روی ظروف استفاده می کنند، به این خلاقیت و هنر زیبا نقاشی روی سفال می گویند.

سفال این هنر زیبا، که همواره جلوه گاه تمدن ها و فرهنگ ها بوده، سابقه دیرینه داشته و در طول زمان با نقش های گوناگون عجین شده است،

از خطوط ساده گرفته تا نقوش انسان ها، حیوانات، گیاهان و پرندگان مختلف تا نقوش ظریف و زیبا و رنگارنگ در قرن های اخیر،که درهر منطقه و سبکی به شکلی متفاوت خود را نمایان ساخته و حاوی اطلاعات ارزشمندی بوده اند.این هنر همچنان گسترش می یابد و زیباییهای متفاوتی را به این جهان می افزاید.

تاریخچه سفال گری به تنهایی به سال های بسیار دوری باز می گردد و می توان گفت تجارت سفال و سفال گری یک تجارت چند صد ساله است که ریشه در پیش  از تاریخ مکتوب دارد.

اولین مجسمه سفالی که در جمهوری چک کشف شده به 28 هزار سال قبل از میلاد باز می گردد.در طول دوران با توجه به اهمیت انسان ها به هنر و زیبایی شناختی، آثار مختلف نقاشی روی سفال نیز خلق شده است.

در ابتدا این نقاشی ها بسیار ساده بودند، اما به تدریج با گسترش توجه انسان ها به هنر و ارتقای تکنیک های هنر نقاشی و طراحی، نقش و نگارهای مختلفی روی قطعات سفالی ترسیم شد به طوری که در حال حاضر یکی از هنر های جذاب و اصیلی که در شاخه هنر های تجسمی جای می گیرد، هنر نقاشی روی سفال است.

روش های نقاشی روی سفال

1.نقاشی روی سفال با روش زیرلعابی:

 تکنیک های پر طرفدار نقاشی روی سفال، تکنیک زیر لعاب است. در این تکنیک لایه های نقاشی اعمال شده روی سطح سفال بسیار نازک است و جلوه های نقاشی چیزی شبیه به نقاشی های آبرنگ روی سفال است.

برای این که در یکی از این دسته از ظروف سفالی بتوان ظاهری با جلوه بیشتر ایجاد کرد بهتر است از زیر لعاب های مایع استفاده کرد.

اگر از زیر لعاب های مایع در نقاشی روی سفال استفاده می کنید بهتر است به صورت لایه ای کار کنید، زیرا بسیاری از آنها تا زمانی که سه لایه روی سطح رسی نداشته باشید، استحکام لازم و کافی را ندارند.

2.نقاشی روی سفال با استفاده از رنگ های اکریلیکی:

رنگ های اکریلیکی موجود در هر فروشگاه صنایع دستی، به خوبی روی فنجان ها و گلدان های سفالی کار می کنند. می توانید از رنگ های اکریلیکی برای رنگ آمیزی فنجان های خود با رنگی ثابت یا طرح های پیچیده استفاده کنید. نکته استفاده از این نوع رنگ برای نقاشی روی سفال این است که تنها وقتی لایه اول کاملاً خشک شد، رنگ دوم یا حتی سوم را به فنجان های خود اضافه کنید.

اطمینان حاصل کنید که فقط از رنگ اکریلیک مبتنی بر آب استفاده می کنید، چرا که این نوع رنگ ها غیر سمی بوده و نوشیدن و غذا خوردن در ظروفی رنگ شده با آن بی خطر است.

3.نقاشی روی سفال با رنگ های سرامیکی:

رنگ های سرامیکی به طور خاص برای استفاده در سفال و نقاشی روی سفال طراحی شده است. مانند رنگ اکریلیک، می توان آن را به سادگی رنگ کرد و گذاشت تا خشک شود. پس از خشک شدن، فنجان یا ظرف آماده استفاده است. رنگ سرامیکی، از آنجایی که برای سرامیک و سفال طراحی شده است، از رنگ اکریلیک بادوام تر است، اما در اکثر فروشگاه های صنایع دستی یافتن آن سخت تر بوده و قیمت این نوع رنگ نیز به نسبت گران تر است.

4.نقاشی روی سفال با تکنیک لعاب:

اغلب به جای نقاشیروی سفال، از لعاب دادن سفال استفاده می شود. سفالگران سال هاست که به راحتی از خود لعاب برای نقاشی روی سرامیک ها استفاده می کنند. لعاب کاری از این جهت متفاوت است که لعاب ها از مواد معدنی ساخته می شوند و پس از استفاده از لعاب، سفال باید دوباره پخته شود. پس از پخت، لعاب سفت می شود و به یک پوشش شیشه ای و براق تبدیل می شود.

5.نقاشی روی سفال با استفاده از رنگ های اسیدی:

دسته دیگر رنگ هایی که برای نقاشی روی سفال می توان از آنها استفاده کرد، رنگ های اسیدی است. رنگ های اکسید برای رنگ آمیزی خطوط روان و همچنین برای افزودن مناطق وسیع رنگ روی قطعات سفالی فوق العاده هستند.

اما در صورت استفاده از این دست رنگ های اسیدی به یک لایه خوب لعاب نیز روی آن نیاز خواهید داشت. برخی از اکسید ها بی ثبات هستند و بسته به عناصر دیگری که در لعاب وجود دارند، رنگ آنها به طرز چشمگیری تغییر می کند.

6.نقاشی روی سفال با تکنیک اسلیپ:

یکی دیگر از روش های نقاشی روی سفال و رنگ آمیزی ظروف سفالی،تکنیک اسلیپ است. در این روش از یک سوسپانسیون مایع از ذرات خاک رس در آب استفاده می شود

و از آن می توان برای رنگ آمیزی ظروف سفالی قبل از پخت در کوره نیز استفاده کرد. در این تکنیک می توان از ورقه های سفید رنگ یا رنگی رنگ آمیزی شده با اکسید نیز استفاده کرد.

در این روش به راحتی می توان هر گونه اشتباهی را سریعا پاک کرد و بیشترین انطباق را با خاک رس دارد. در این روش می توان به صورت مکمل از سایر روش ها مانند زیر لعاب نیز استفاده کرد تا به این ترتیب تاثیر بصری را تقویت نمود و تاثیر زیبایی قطعه سفالی نقاشی شده را دو چندان کرد.

مراحل نقاشی روی سفال

مرحله اول: ابتدا باید سفال مناسب را انتخاب و آن را تهیه کرد. پیش از شروع رنگ آمیزی باید سفال را برای اعمال رنگ ها آماده کرد. اولین مرحله آماده سازی سطح سفال است.

باید سطح کاملا با سمباده صاف شود و تمامی منافذ و ناهمواری های روی سطح قطعه مورد نظر از بین برود.

قبل از رنگ آمیزی سفال، مطمئن شوید که سطح کار بدون لکه و گرد و غبار است.

ابتدا آن را با یک پارچه مرطوب پاک کنید تا گرد و غبار یا تکه های کوچک سفال یا سایر کثیفی ها پاک شود. قطعا نمی خواهید این ذرات در قلم موی شما گره بخورد زیرا با شروع نقاشی ظاهر کار را خراب می کند.

مرحله دوم: حال رنگ‌ هایی را که می ‌خواهید از آنها برای نقاشی روی سفال استفاده کنید را انتخاب کرده و به اندازه ‌ای که نیاز دارید در پالت رنگی یا حتی یک بشقاب چینی بریزید.

این ایده خوبی نیست که رنگ را مستقیماً از بطری روی قلم مو بریزید زیرا به احتمال زیاد بیشتر از آنچه نیاز دارید پمپاژ خواهید کرد.

مرحله سوم: در این مرحله باید ابزارهای نقاشی را انتخاب کرد. برای ایجاد بافت به آثار هنری خود، می توانید علاوه بر قلم مو از اسفنج نیز استفاده کنید.

علاوه بر این، لازم نیست فقط از یک قلم مو استفاده کنید. بسته به موضوعی که می‌ سازید و افکتی که می‌ خواهید ایجاد کنید، می ‌توانید از موارد ظریف یا گسترده‌ تر در پروژه نقاشی روی سفال خود استفاده کنید. برس‌ های ضخیم‌ تر برای پخش مقدار زیادی رنگ ایده‌آل هستند، در حالی که برس ‌های ظریف ‌تر برای لمس دقیق ایده ‌آل هستند.

مرحله چهارم:  حال نوبت به رنگ آمیزی قطعه سفالی مورد نظر می رسد. اگر قصد دارید از اقلام سرامیکی خود در قسمت ناهارخوری یا آشپزخانه استفاده کنید، یعنی اگر قصد نوشیدن یا خوردن در آن را دارید،

فاصله ای به اندازه یک اینچ از لبه آن را خالی از رنگ بگذارید. اگر شی سفالی مورد نظر فقط برای تزئین است، می توانید آن را تا انتهای لبه ها رنگ کنید.

مرحله پنجم: در آخر باید از قطعه خود محافظت کنید. پس از اتمام رنگ آمیزی سرامیک، از یک درزگیر اکریلیکی اسپری برای آب بندی رنگ استفاده کنید. اگر ظاهری درخشان را به جای مات دوست دارید، این یک انتخاب عالی است.

از آنجایی که رنگ اکریلیک نمی تواند حرارت ناشی از پخت را تحمل کند، تنها روش برای به دست آوردن آن سطح درخشان استفاده از سیلر است.

ابزارهای مورد استفاده در نقاشی روی سفال

برای آماده سازی ظرف سفالی به یک سری ابزار از جمله سمباده و چسب چوب نیاز است تا سطح اولیه کار برای شروع نقاشی و رنگ آمیزی آماده شود.

در ادامه نیز به رنگ مناسب، قلم مو و ابزار نقاشی نیاز خواهد بود. برای مواردی که ظروف جنبه کاربردی دارند، به لایه های محافظ روی کار به عنوان لعاب محافظتی نیز نیاز است.